Suplementy żywnościowe
Wiele osób spożywając suplementy żywnościowe (diety) nazywa je lekami i często nie wiedzą w jakim celu to robią. Na tym tle panuje wiele nieporozumień, ponieważ dystrybutorzy prowadzący sprzedaż suplementów diety często nie mają dostatecznej wiedzy i sugerują, że jego spożycie zlikwiduje wszelkie dolegliwości, w domyśle ? uleczy je.
Treść tego artykułu ma na celu wyjaśnić czym jest suplement diety oraz przedstawić podstawowe przepisy prawne dotyczące tego tematu.
Suplement żywnościowy (diety), definicja
Definicja suplementu żywnościowego zamieszczona jest w Dyrektywie 2002/46/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 10 czerwca 2002 r.
?Suplementy żywnościowe oznaczają środki spożywcze, których celem jest uzupełnienie normalnej diety i które są skoncentrowanym źródłem substancji odżywczych lub innych substancji wykazujących efekt odżywczy lub fizjologiczny, pojedynczych lub złożonych, sprzedawanych w postaci dawek, a mianowicie w postaci kapsułek, pastylek, tabletek, pigułek i w innych podobnych formach, jak również w postaci saszetek z proszkiem, ampułek z płynem, butelek z kroplomierzem i w tym podobnych postaciach płynów lub proszków przeznaczonych do przyjmowania w niewielkich odmierzanych ilościach jednostkowych?.
Suplementy diety są produkowane z koncentratów substancji, które są obecne w normalnej żywności ale nie mogą być traktowane jako zamienniki żywności, ze względu na brak w nich kompletu składników odżywczych i niską wartość kaloryczną. Oprócz witamin i składników mineralnych mogą zawierać w swoim składzie: aminokwasy, kwasy tłuszczowe, błonnik i ekstrakty roślinne. Forma wprowadzonego do sprzedaży produktu i miejsce jego zakupu, którym często jest apteka, mogą sugerować jego związek z lekiem.
Do niedawna, w niektórych krajach, suplementy traktowane były jako dodatki do żywności, a w innych jako środki lecznicze. Jednakże produkt nie może być równocześnie lekiem farmaceutycznym i suplementem żywnościowym, chociaż oba mogą zawierać te same czynne składniki. Różnica między nimi tkwi w dawce i sposobie oddziaływania na organizm. Suplement diety spełnia funkcję odżywczą (fizjologiczną), natomiast lek musi wykazać się działaniem leczniczym ? likwidującym zaburzone funkcje organizmu lub chorobę. Na temat tego czym jest lek, a czym suplement powstało najwięcej nieporozumień, które postaram się wyjaśnić. Otóż, jeśli istnieją wątpliwości czy dany preparat należy uznać za suplement żywieniowy czy lek, będzie on zawsze klasyfikowany zgodnie z prawem farmaceutycznym do grupy leków.
W świetle ustawodawstwa Unii Europejskiej, suplementy diety nie były i nie są traktowane jak leki. Od 31 lipca 2003r państwa Unii Europejskiej zobowiązane są do dostosowania ustawodawstwa krajowego do prawa unijnego. Przepisy prawne określają, jaki rodzaj witamin i składników mineralnych może być użyty do produkcji suplementów diety, a także w jakiej postaci i formie można je wytwarzać. Suplementy diety wprowadzane na rynek europejski przechodzą badania i są zatwierdzane przez Europejski Urząd ds. Bezpieczeństwa Żywności (EFSA). W Polsce, dopuszczeniem do obrotu suplementów diety zajmuje się Główny Inspektorat Sanitarny oraz Główny Inspektorat Farmaceutyczny i podległe im urzędy a interesy branżowe reprezentuje Krajowa Rada Suplementów i Odżywek. Ich zadaniem jest określić czy wprowadzony na rynek produkt spełnia kryteria suplementu diety czy leku. KRSiO jest członkiem międzynarodowych organizacji jak: IADSA ? (International Alliance of Dietary/Food Supplement Associations) oraz EHPM (European Federation of Associations of Health Product Manufacturers).
Choć już ustalono co jest lekiem, a co suplementem, istnieje na rynku ostra rywalizacja i walka o pieniądze pomiędzy firmami farmaceutycznymi, a producentami suplementów żywieniowych.
Przepisy dotyczące wprowadzenia do obrotu suplementów diety
Przepisów prawnych, europejskich i polskich, regulujących zasady wprowadzenia do sprzedaży suplementów diety jest kilkadziesiąt i tak naprawdę przeciętny konsument nie jest w nich zorientowany. Przedstawiam poniżej podstawowe zasady regulujące sprzedaż suplementów żywnościowych.
Zabrania się reklamy wprowadzającej w błąd, tzn. przypisującej jakiemukolwiek środkowi spożywczemu właściwości zapobiegawczych lub leczniczych, bądź też odwoływania się do takich właściwości. Ważne jest zatem, aby przy formułowaniu oświadczeń unikać terminów uznanych za medyczne. Nie dotyczy to reklamy wód naturalnych, wód mineralnych i środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego.
Dopuszcza się składanie tzw. świadczeń żywieniowych, które sugerują lub dają do zrozumienia, że dana żywność ma szczególne właściwości odżywcze ze względu na: energię (wartość kaloryczną) lub substancje odżywcze.
Państwa członkowskie UE nie mogą zabraniać czy ograniczać handlu suplementami żywnościowymi, chyba że stwierdzą, że dane produkty stanowią zagrożenie dla zdrowia publicznego. Jeśli pojawi się takie zagrożenie, to państwo członkowskie może tymczasowo zawiesić postanowienia i zakazać stosowania danego suplementu diety na swoim terenie. W takim wypadku dane państwo informuje o tym fakcie Europejski Urząd ds. Bezpieczeństwa Żywności, która wydaje swoją opinię i podejmuje odpowiednie kroki.
Etykieta suplementu diety powinna zawierać:
- określenie „suplement diety”
- deklarację informującą o tym, że suplement nie zastępuje zrównoważonej diety,
- ostrzeżenie informujące o tym, że produkty należy chronić przed dziećmi,
- nazwy składników pokarmowych i ich przynależność do odpowiedniej kategorii,
- liczby składników lub kategorii składników wyrażonej w procentach,
- ilości netto, w przypadku produktów ciekłych wyrażanej w jednostkach objętości, a w przypadku pozostałych produktów ? w jednostkach masy,
- zalecaną dzienną dawkę produktu oraz ostrzeżenie na temat zagrożenia dla zdrowia w przypadku jej przekroczenia,
- daty ważności ? data ta składa się z dnia, miesiąca i roku,
- adres producenta i dystrybutora, mającego siedzibę na terenie UE,
- szczegółowe warunków przechowywania i stosowania,
- cel stosowania suplementów diety – aby zapewnić konsumentom dostęp do suplementów diety, które są bezpieczne i odpowiadają zróżnicowanym potrzebom.Producenci śledzą postęp w nauce o żywności i żywieniu, koordynują swoje działania z inicjatywami ,,Codex Alimentarius” oraz informacjami medycznymi.
Zdrowotna rola suplementów żywnościowych spowodowała, że zainteresowały się nimi rządy wielu krajów, widząc w nich sposób na redukcję kosztów budżetowych służby zdrowia. Jest to logiczne biorąc pod uwagę nasilenie częstości występowania chorób uważanych za cywilizacyjne, zmniejszenia kosztów ich leczenia i opieki zdrowotnej.
Celem stosowania suplementów diety nie jest leczenie chorób i powinni z nich korzystać przede wszystkim ludzie zdrowi. Do prawidłowego funkcjonowania organizmu potrzeba wszystkich składników żywnościowych, których jest brak w wysoko-przetworzonej żywności. Suplementy diety pozwalają konsumentowi na zmniejszenie ryzyka zaburzeń stanu zdrowia, które mogą spowodować powstanie choroby.
Ich stosowanie ma na celu wzmacniać organizm i utrzymywać wszystkie jego funkcje w stanie fizjologicznej równowagi (homeostazy). Nawet perfekcyjnie zbilansowana dieta, dostarczająca wszystkich niezbędnych składników odżywczych, jest w obecnych czasach trudna do zrealizowania. Brak ważnych składników odżywczych może mieć w diecie charakter stały, sezonowy, może też być odbiciem ich deficytu w środowisku np. jodu, cynku, selenu lub wynikać z charakteru używanych w kuchni środków spożywczych w danym kraju, czy regionie.
Zapotrzebowanie organizmu na dodatkowe składniki żywieniowe jest zwykle ogromne, co mogę potwierdzić własnymi obserwacjami. W organizmie człowieka drzemią olbrzymie siły regeneracyjne i samoregulacyjne i uzupełnienie diety odpowiednimi składnikami odżywczymi częstokroć przywraca utracone zdrowie ? wewnętrzną homeostazę.