Aloes zwyczajny

Wiadomości ogólne
Aloes zwyczajny (Aloe vera) jest to wiecznie zielona roślina o charakterze drzewiastego sukulenta. Należy do rodziny Liliowatych (Liliaceae) liczących 180 gatunków. Występuje w warunkach naturalnych w południowej Afryce oraz na Półwyspie Arabskim. Rośnie na ubogich w wodę glebach, piaszczystych i terenach kamienistych. Uprawiana jest we wielu krajach o klimacie gorącym, natomiast w krajach strefy umiarkowanej, hoduje się jako roślinę pokojową i szklarniową. Aloes drzewiasty (Aloe arboresens) osiąga w stanie naturalnym wysokość do 5 m ale hodowany w Polsce nie przekracza wysokości 1 m. Wytwarza silnie rozgałęzione cylindryczne korzenie, z których wyrasta silna, prosta łodyga, rozgałęziająca się w części górnej a dolnej pokryta fragmentami uschniętych obumarłych liści. U podstawy liści wyrasta nieraz po kilka odrostów, służących do wegetatywnego rozmnażania się rośliny. Liście są łodygowate, mięsiste, zielone, pokryte woskowym nalotem. Ich brzegi mają ostre kolce. Kwiaty wykształca tylko w warunkach naturalnych, bardzo rzadko domowych.

Surowiec
Do celów farmaceutycznych i doraźnego użytku domowego obrywa się liście ale nie ścina się ich metalowym nożem. Otrzymuje się z nich świeży sok z aloesu. Surowiec powinien pochodzić z roślin co najmniej trzyletnich i przed dalszym użyciem należy przechowywać go w lodówce do 10 ? 15 dni. Służy do fabrycznego przerobu na płynne lub stałe preparaty doustne, roztwory do injekcji, do użytku zewnętrznego oraz sporządzania prostych wyciągów w warunkach domowych. Do tych celów nadają się też liście innych pokrewnych gatunków: Aloe ferfox L, Aloe Africans Mill, Aloe vera L. Sok w postaci nieprzetworzonej służy jako silnie działający środek przeczyszczający.

Związki czynne
Świeże liście aloesu oraz wyciśnięty z niego sok zawierają wielocukry połączone z białkami o konsystencji śluzowatej a w sród nich aloektynę jako podstawowy związek leczniczy, hydroksyantrazwiązki ? jako główny aloina, kwasy organiczne, witaminy rozpuszczalne w wodzie, znaczne ilości soli mineralnych ? cynk, miedź, magnez, żelazo, mangan, bor, molibden.

Właściwości lecznicze
Sok z aloesu zawiera w swoim składzie substancje nazwane stymulatorami biogennymi. Mają one działanie przeciwzapalne, bakteriobójcze i bakteriostatyczne, przeciwbólowe ? w neuralgiach i bólach głowy, regenerujące błony śluzowe i skórę, żółciopędne i żółciotwórcze, przeczyszczające, hamujące rozwój niektórych nowotworów a przede wszystkim immunostymulujące czyli pobudzające i regenerujące mechanizmy obronne organizmu człowieka. Służyć może do leczenia oparzeń popromiennych. Gorzki smak alony pobudza wydzielanie soku żołądkowego. Pomocniczo jest używany w leczeniu niedokrwistości. Przeciwskazania ? preparatów z aloesu nie wolno używać w chorobach wątroby, zapaleniu pęcherzyka żółciowego, krwotokach, ciąży, u dzieci do 12 roku życia.

Zastosowanie
Preparaty oparte na bazie aloesu stosuje się w nieżycie żołądka i jelit, wrzodziejącym zapaleniu jelita grubego, wrzodzie żołądka i dwunastnicy, stach kurczowych mięśni, nerwobólach, bólach stawów na tle reumatycznym, w astmie oskrzelowej, chorobach oczu ( zapaleniu rogówki, zmętnieniu, zmianach zwyrodnieniowych, stanach po jej przeszczepieniu, zapaleniu spojówek ), w leczeniu oparzeń, owrzodzeniach skóry, pęknięciach skóry, w leczeniu ukąszeń przez zwierzęta i owady, wysypkach, odleżynach, w chorobach przyzębia i zapaleniu błony śluzowej jamy ustnej. Może służyć jako środek przeczyszczający ale obecnie jest rzadziej stosowany ze względu na możliwość uszkodzenia komórek wątroby.

Przetwory
Obecnie najbardziej popularne na naszym rynku są roztwory wodne soku z aloesu.

Wino aloesowe
Stosować je można w chorobie wrzodowej żołądka i dwunastnicy, owrzodzeniu jelita grubego.
Przepis ? liście rodziny trzyletniej zrywa się, myje i wkłada do lodówki na 7 ? 10 dni. Bierze się 50 dkg liści, usuwa kolce i kroi na kilkucentymetrowe kawałki. Potem należy je zmiksować i dodać 1 l wina czerwonego, 50 dkg miodu. Po starannym wymieszaniu składników pozostawić w zamkniętym i ciemnym naczyniu na 3 ? 5 dni. Wino cedzi się, rozlewa do butelek i przechowuje w lodówce.
Dawkowanie ? w pierwszym tyg. 3 x 1 łyżeczkę do herbaty, a następnych 2 – 3 miesiącach 3 x 1 łyżeczkę do herbaty. Po tym okresie przyjmowania specyfiku należy zrobić przerwę 1 ? 2 tygodniową i powtórzyć następny cykl.

Napar aloesowy
Stosuje się do płukania jamy ustnej i gardła, przemywania przewodów nosa, obmywania sromu i odbytu, tamponowania, okładów na wrzody i ropiejące rany, do wlewek dodbytniczych w zapaleniach odbytu i odbytnicy. Przepis ? pociąć liście na drobne kawałki i włożyć do termosu. Dodać liście szałwii i kwiatów nagietka lub liści babki lancetowatej. Zalać 1 lub 1 szklanką wrzącej wody, zakręcić termos i pozostawić na 1 godz.

Miód aloesowy
Zmiksować pocięte liście (zmiażdżyć). Na każde 100g miazgi dodać 200g miodu, po czym powoli ogrzewać do wrzenia. Przecedzić przez gęste sito i pozostawić w lodówce. Przyjmować po 1 łyżeczce rano na czczo oraz na 1 godz. przed obiadem. Jest środkiem ogólnie wzmacniającym, pobudzającym apetyt i przeciwnieżytowym.