OSTROPEST PLAMISTY (Silybum marianum)

Ostropest plamisty jest rośliną jednoroczną należącą do rodziny astrowatych (Asteraceae), występującą w stanie naturalnym w basenie Morza Śródziemnego. W Polsce jest uprawiany jako roślina lecznicza i ozdobna. Jest jedną z roślin, które przeszły ze stanu dzikiego w warunki uprawy polowej. Plon rośliny jest w dużym stopniu determinowany czynnikami meteorologicznymi i glebowymi. W latach wilgotnych, ciepłych i na żyznych glebach osiągać może rozmiary do około 2 m i dojrzewać bardzo późno, ale nie jest to normą. Kwitnie w lipcu lub sierpniu. Przeciętna wysokość rośliny, wyhodowanej i uprawianej w Polsce odmiany Silma wynosi 1,56 m. Dolistne stosowanie mikroelementów powoduje wzrost plonu owoców ostropestu, a także zwiększenie zawartości potasu, fosforu i tłuszczu.
Ostropest ma szeroko eliptyczne liście lub odwrotnie jajowate, nasadą obejmujące łodygę. Kwiaty zebrane w koszyczki długości 4-5 cm, o koronie niemal purpurowej.

Surowiec
Surowcem zielarskim są owoce. Zawierają sylimarynę, flawonoidy, aminy biogenne ? histaminę i tyraminę, kwasy organiczne, śluz, witaminy C i K, fitosterole, garbniki, białka, cukry, olej z dużą ilością kwasu linolowego i sole mineralne. Najważniejsza jest sylimaryna, która jest silnym przeciwutleniaczem. Jej zawartość dochodzi do 2-3% wartości wagowej rośliny. Do celów leczniczych zbiera się w końcu sierpnia lub wrześniu dojrzałe koszyczki ostropestu, suszy w cieniu i przewiewie , a następnie młóci. Otrzymuje się owoc ostropestu plamistego. Przemysł farmaceutyczny wykorzystuje także ziele i liście ostropestu.
Z nasion ostropestu wytwarza się lek o nazwie Sylimarol. Z nasion można też samodzielnie sporządzać napar, odwar lub nalewkę alkoholową.

Związki czynne.
Owoce zawierają do 2% mieszaniny flawonolignanów, zwanych sylimaryną. W jej skład wchodzą sylibina, sylidiamina, i sylikrystyna oraz wykryte ostatnio izosylimaryna,2,3 ? dehydrosylimaryna i tzw. Sylibinomer – pochodną sylimaryny. Ponadto wystepuje toksyfolina, kwercetyna, tyramina, histamina, śluz, kwasy organiczne, witaminy C, E,F i K, fitosetrole, zwłaszcza B-sytesterol, białka, cukry, tłuszcz z dużą ilością kwasu linolowego, a także sole mineralne.

Działanie:

• przeciwzapalne,
• stymulujące regenerację i wytwarzanie nowych komórek wątroby,
• odtruwające,
• profilaktyczne – u osób narażonych na substancje chemiczne i promieniowanie,
• lecznicze ? stosuje się w marskości wątroby, alkoholowym i niealkoholowym stłuszczeniu wątroby, zapaleniu dróg żółciowych, kamicy żółciowej, po żółtaczce, w trakcie leczenia nowotworów.
• chroni wątrobę przed licznymi truciznami, takimi, jak: alkohol, dwusiarczek węgla, pestycydy, a nawet truciznami muchomora sromotnikowego,
• wykazuje własności przeciwkrwotoczne, przeciwzakrzepowe, wzmacnia ściany naczyń krwionośnych, zwiększa wydzielanie soków trawiennych, poprawia trawienie,
• u kobiet karmiących zwiększa laktację.

Ostropest jest znany głównie z działania hepatoprotekcyjnego tzn.  przyjaznego dla wątroby. Swoje właściwości lecznicze zawdzięcza sylimarynie i jest to kompleks flawonolignanów pochodzenia roślinnego, pozyskiwany z owoców ostropestu. Stabilizuje błony komórkowe hepatocytów wątrobowych, przez co chroni wątrobę przed działaniem związków toksycznych i pobudza jej zdolności regeneracyjne.
W niektórych krajach Europy nasiona i wyciągi z tej rośliny zostały nawet wpisane do oficjalnego rejestru leków na marskość wątroby. Odtruwa on bowiem i regeneruje wątrobę zatrutą przewlekłym działaniem alkoholu, lekami farmaceutycznymi, narkotykami, zatruciem grzybami szczególnie muchomorami, chemioterapią. Poprawia funkcjonowanie wątroby w zakażeniach wirusowych typu A,B i C, marskości, bólach wywołanymi jej obrzękiem i przekrwieniem, kamicy pęcherzyka żółciowego, stłuszczeniu.

Składniki organiczne owoców Ostropestu plamistego zwiększają wydzielanie soku żołądkowego i w związku z tym powinny być używane niedokwaśności soku żołądkowego, braku łaknienia, wzdęciach i odbijankach. Ponadto regulują czynności trawienne, poprawiają apetyt, usuwają objawy niestrawności, podnoszą tolerancję przewodu pokarmowego na spożywanie potraw tłustych i wysokobiałkowych.

Sylimaryna obniża stężenie cholesterolu we krwi, hamuje wytrącanie się blaszek miażdżycowych i dlatego jest zalecana w naturalnym leczeniu hipercholesterolemii. Zapobiega również wytracaniu się złogów i kamieni w wątrobie oraz w pęcherzyku żółciowym.

Sylimaryna ma również korzystny wpływ na miąższ nerek, zwłaszcza, że niektóre związki toksyczne są częściowo wydalane z moczem. Środki lecznicze wykonane z owoców ostropestu zalecane  są w krwawieniach z nosa, jelita grubego, żylaków odbytu, oraz przedłużonym miesiączkowaniu.

Poleca się stosowanie środków z ostropestu w migrenowych bólach głowy, obniżonym ciśnieniu krwi, chorobie morskiej i lokomocyjnej.

Sylimaryna jest silnym immunomodulatorem. Silibinina, która jest głównym składnikiem sylimaryny wykazuje działanie przeciwnowotworowe wobec komórek raka prostaty, raków sutka (zarówno estrogeno-zależnych jak i nieestrogeno-zależnych), raka szyjki macicy, raka okrężnicy oraz komórek raka płuc.

Badania z początku 2013 r. wykazały też wysoce działanie ochronne sylibininy na uszkodzenia skóry wywołane przez promienie UVA i UVB. Wyniki te sugerują, że sylibinina może być korzystna w celu usunięcia uszkodzonych promieniami UVA komórek jak też i w profilaktyce raka skóry.
W Polsce zarejestrowane są wspomagające pracę wątroby gotowe preparaty ziołowe zawierające wyciąg z ostropestu plamistego, np. Sylimarol, Silivit, Sylicynar itp.

Działanie niepożądane.
Nie stwierdzono toksyczności ostropestu plamistego. Przeciwwskazaniami do stosowania ostropestu jest niedrożność przewodów żółciowych. Nie odnotowano żadnych negatywnych interakcji między ostropestem a innymi ziołami czy lekami farmaceutycznymi.
U niektórych osób stosujących ziele ostropestu zaobserwowano objawy alergii: bóle głowy, swędzenie skóry, czasem zgagę. Każdy kto jest uczulony na karczochy, kiwi czy stokrotki może być również uczulony na ostropest plamisty.
Z badań wynika, że ziarna lub preparaty z ostropestu mogą obniżyć poziom cukru we krwi, więc osoby chore na cukrzycę czy hipoglikemię powinny stosować ostrożnie i rozważnie. Ostropest może zmniejszyć również skuteczność doustnych środków antykoncepcyjnych.

Przepisy

Napar
Dwie łyżeczki świeżo zmielonego ziarna zalać niewielką ilością wrzącej wody. Odczekać, aż napar osiągnie ostygnie, wypić. Zjeść  pozostałe na  dnie ziarna.

Odwar
1 łyżeczkę proszku z ostropestu zalać 250 ml (szklanką) gorącej wody i gotować pod przykryciem około 10 minut. Po tym czasie zdjąć z ognia i przecedzić. Pić szklankę odwaru trzy razy dziennie na pół godziny przed jedzeniem.

Nalewka z ostropestu – wspomaganie organizmu w leczeniu migren i żylaków, likwidacji zaburzeń w trawieniu.
Przepis: sproszkowany ostropest zalać 40% alkoholem w proporcji 1:10 i odstawić na 3 tygodnie – codziennie wstrząsając butelką. Po tym czasie roztwór odcedzić. Stosować trzy razy dziennie po 20-25 kropli nalewki.

Ostropest dla osób z Wirusowym Zapaleniu Wątroby
Składniki: zmielone owoce ostropestu, alkohol 40%, zmielony pyłek kwiatowy.
Sposób przygotowania: zmielone owoce ostropestu- zalać 40% alkoholem w celu uzyskania rzadkiej papki. Pozostawić roztwór na 7 dni w ciemnym i ciepłym miejscu na 7 dni. Dolać niewielką ilość alkoholu gdy roztwór zgęstnieje, po czym dodać do tego zmielony pszczeli pyłek kwiatowy w proporcji: 2 części papki ostropestowej i 1 część pyłku. Uzyskaną miksturę zmieszać z miodem w proporcji 1:1. Zażywać 3 x dziennie po 2 łyżeczki.

Ostropest plamisty w odtruwaniu wątroby
Spożywać 1 stołową zmielonego ostropestu 3 razy dziennie przed posiłkiem popijając obficie wodą. W przypadku poważniejszych uszkodzeń wątroby kurację należy prowadzić systematycznie przez co najmniej 1 miesiąc.

Herbatka odtruwająca – wątrobę i cały organizm
Składniki: 1 łyżeczka kurkumy, 2 łyżeczki nasion ostropestu, 1 szklanka soku z karczocha, 1 szklanka przegotowanej wody.
Przygotowanie: zmielone nasiona ostropestu zalać gorącą wodą, dodać kurkumę. Odstawić na 20 minut pod przykryciem do naciągnięcia. Dolać sok z karczocha. Odstawić na kolejne 10 minut. Przecedzić i pić 1 szklankę roztworu przez co najmniej 3 dni.