Skrzyp polny (Equisetum arvense)
Wiadomości ogólne
Roślina popularna w całym kraju. Rośnie na glebach piaszczystych, najczęściej na nieużytkach. Trudny do wyplenienia, gdyż z każdego małego odcinka kłącza rozgałęzionego w ziemi wyrasta nowa roślinka. Nazwa rośliny wywodzi się prawdopodobnie od tego, że przy pocieraniu jej w palcach słychać chrzęst, skrzypienie. Jest kilkanaście różnych odmian skrzypu ale do celów leczniczych używa się tylko skrzypu polnego.
Zbiór i konserwacja
Pędy zielone ścina się przez całe lato, 10-15 cm nad ziemią. Na lekarstwo należy wybierać pędy zdrowe. Suszenie powinno odbywać się w miejscach ocienionych i przewiewnych, w suszarniach w temperaturze nie wyższej niż 35 – 4O°C. Suszone ziele skrzypu przechowywać należy w suchych pomieszczeniach.
Surowiec
W celach leczniczych wykorzystywane są pędy zielone. Zbiera się je od lipca do sierpnia, gdyż zawierają wtedy najwięcej związków krzemu. Ziele skrzypu zawiera przede wszystkim dużo krzemionki i to postaci rozpuszczalnej, dobrze przyswajalnej, ponadto flawonoidy – izokwercytrynę, ekwizetrynę, saponiny, garbniki, kwasy organiczne i sole mineralne. Krzem stosunkowo łatwo rozpuszcza się w wodzie, przenika przez ścianę jelit do krwioobiegu, częściowo gromadzi się w tkance łącznej skóry, krwinkach czerwonych i trzustce. Pozostała część aktywizuje się w różnych procesach regeneracyjnych: bierze udział w zabliźnianiu się ran pooperacyjnych, po zranieniach, bierze czynny udział w procesie wapnienia ognisk gruźliczych – szczególnie w płucach. Z tej przyczyny od dawna jest stosowany w medycynie ludowej do leczenia gruźlicy. Medycyna ludowa uważała skrzyp za cenny lek w przewlekłych zapaleniach oskrzeli, a także polecała go do płukania ust i gardła w stanach zapalnych, do pielęgnacji włosów w przypadkach łysienia.
Przeciwskazania i działania uboczne
Nie stosować przy ograniczonej filtracji kłębków nerkowych w kłębuszkowym zapaleniu nerek.
Ze względu na zawartość antywitaminy B1, po długotrwałym stosowaniu przetworów ze skrzypu, może nastąpić niedobór wit.B1 z charakterystycznymi objawami awitaminozy B1 ( Beri-Beri). W celu uzupełnienia zasobów tej witaminy należy przyjmować codziennie 1 tabl. wit. B1 3 mg (0,003)
Właściwości lecznicze
Krzem zawarty w roslinie odgrywa bardzo ważną rolę jako składnik kości i moczu pełniąc w moczu rolę koloidu ochronnego, zapobiegając wytrącaniu się składników krystalicznych w drogach moczowych. Pozwala zachować równowagę miedzy krystaloidami a koloidami. Ma działanie moczopędne i jest ono nawet silniejsze niż wielu znanych farmaceutycznych środków moczopędnych. Związki czynne zawarte w skrzypie zwiększają ilość wydalanego moczu, a wraz z nim szkodliwych produktów przemiany materii. Dzięki zawartości związków krzemu skrzyp ma duże znaczenie w procesach regeneracyjnych, wpływa na metabolizm kolagenu a w konsekwencji na gojenie się ran i odbudowę kości. Część krzemionki gromadzi się w trzustce, skórze i krwinkach czerwonych, natomiast reszta stanowi tzw. postać czynną. Krzemionka w błonach śluzowych i w naczyniach krwionośnych, a zwłaszcza kapilarnych, przeciwdziała ich nadmiernej łamliwości, pękaniu, zmniejsza ich przepuszczalność przyczyniając się w sposób pośredni do zmniejszania obrzęków związanych z zaburzeniami krążenia. Odgrywa kluczową rolę w ochronie naczyń przed postępującym procesem miażdżycowym. Zapobiega pękaniu naczyń krwionośnych w mózgu (udarom mózgu). Skrzyp opóźnia proces starzenia się. Związki czynne zawarte roślinie poprawiają stan włosów i paznokci, są ważne w procesach odpornościowych. Ziele skrzypu jest szczególnie cenne dla ludzi w wieku podeszłym i dla kobiet karmiących, gdyż poprawia mineralizację kości. Korzystne jest używanie go w przypadkach przedłużających się krwawień miesięcznych, a także w niewielkich krwawieniach z przewodu pokarmowego. Ma działanie regulujące przemianę materii. Stosuje się go w schorzeniach nerek i pęcherza moczowego jak : zapalenie pęcherza, zapalenie miedniczek nerkowych, kamica nerkowa oraz w krwawieniach z dróg moczowych(krew w moczu) i krwawieniach z płuc. Niekiedy stosowany jest jako lek pomocniczy w leczeniu cukrzycy. Zewnętrznie zaleca się stosowanie skrzypu w zapaleniu spojówek (pieczenie i ropienie powiek), jako płukankę do włosów w przypadku nadmiernej ich łamliwości i rozdwajania końcówek, łupieżu oraz w postaci okładów na owrzodzenia, trudno gojące się rany, oparzenia i stłuczenia.
Przepisy
Odwar
Dwie łyżki stołowe zalać 2 szklankami wody, doprowadzić prawie do wrzenia przez 20 minut, odstawić na noc. Rano odcedzić. Pić 2-3 razy dziennie po szklance płynu między posiłkami. Stosować jako łagodny środek moczopędny i regulujący przemianę materii, pomocniczo w chorobie gośccowej i skazie moczanowej. W nadmiernych krwawieniach miesięcznych kobiet pić 4 razy dziennie 2/3-1 szklankę odwaru. W grużlicy i krwawieniach z dróg oddechowych należy sporządzić odwar z 4 łyżek ziela na 3 szklanki wody i pić porcjami w ciągu dnia. Powtarzać przez kilka tygodni jako środek pomocniczy.
Odwar do użytku zewnętrznego
Stosuje się pod postacią okładów i kąpieli do wspomagania gojenia się ran. Zalać 10 łyżeczek grubo sproszkowanego ziela 1 litrem wrzącej wody, gotować przez 30 min na małym ogniu i przecedzić. Zanurzyć w wywarze sterylną gazę opatrunkową i robić z niej okłady 2-3 x dz. Do kąpieli użyć 200 g ziela na 1 kąpiel.
Odwar z dodatkiem poziomek
Ziela skrzypu 2 łyżki stołowe i 1 łyżkę stołową ziela poziomek – przyrządzać i stosować jak wyżej.
Zioła w łysieniu
Zmieszać 50 g ziela skrzypu i korzenia pokrzywy oraz po 25g korzenia łopianu i kwiatów nagietka. Zalać 3-4 łyżki ziół litrem wody ciepłej i gotować powoli 5-10 min. Odstawić na 10 min i przecedzić. Zmywać odwarem owłosioną skórę głowy, lekko masując. Nie wcierać lecz zawinąć ręcznikiem na 30 min. Przed zabiegiem umyć włosy mydłem siarkowym lub dziegciowym. Stosować co 2-3 dni a w miarę poprawy raz na tydzień. Dodatkowo stosować doustnie organiczny preparat wapnia.
Mieszanka ziołowa przeciw wypadaniu włosów
Zmieszać równe części ziela skrzypu, korzenia łopianu, ziela nawłoci, ziela fiołka trójbarwnego i ziela uczepu trójdzielnego lub liści brzozy. Zalać 2 łyżki ziół 2 1/2 szklanki wody ciepłej i pozostawić na 1 godz do spęcznienia. Ogrzać powoli do wrzenia, odstawić na 15 min. i przecedzić. Pić 2-3 szklanki 3 razy dziennie między posiłkami. Dodatkowo stosować wit. E 2 x 400j/dobę, Beta Karoten (prowitamina A) 10 000 – 25 000j/dobę.