Mącznica lekarska (Arctostaphylos uva-ursi)

Wiadomości ogólne

Mącznica lekarska jest gatunkiem rośliny z rodziny wrzosowatychi jej nazwa wiąże się z mączystym smakiem owoców. Zwana jest też niedźwiedzim gronem. Występuje na półkuli Północnej – w strefie umiarkowanej i arktycznej. Roślina ta rośnie również w Polsce i można ją spotkać w lasach, na wrzosowiskach, a także na stokach gór.
W Borach Tucholskich zajmuje całe połacie obszaru dochodzące nawet do kilkunastu hektarów. Mącznica lekarska jest częściowo pod ochroną w związku ze znacznym wyniszczeniem tej rośliny przez zbieraczy ziół i degradacją środowiska naturalnego.
Jest niewysoką krzewinką o płożących się pędach, które łatwo ukorzeniają się. Liście ma ciemnozielone, połyskujące, skórzaste. Kwiaty wyrastają na końcach gałązek, tworząc małe, zwisające grona. Płatki kwiatów są białe lub jasnoróżowe, kształtem przypominają dzbaneczek. Owoce mącznicy są intensywnie czerwone jagody, przypominające borówkę brusznicę lecz różnią się smakiem. Mącznica kwitnie od kwietnia do czerwca.

Właściwości lecznicze

Mącznica lekarska od wieków wykorzystywana jest w medycynie naturalnej z uwagi na swoje właściwości prozdrowotne. Surowcem leczniczym są liście, które zawierają glikozydy fenolowe, głównie: arbutynę, garbniki hydrolizujące, flawonoidy, kwasy polifenolowe, trójterpeny, garbniki i sole mineralne.
Liście tej rośliny używane są jako środek zapobiegający zapaleniom dróg moczowych oraz do leczenia zakażenia układu moczowego. Zawierają arbutynę, która zwalcza bakterie Escherichia coli i działają lekko moczopędnie. Aby nastąpił rozkład arbutyny na bakteriobójczo działający hydrochinon, niezbędny jest alkaliczny odczyn moczu. Alkalizowanie moczu uzyskuje się poprzez picie dużych ilości wody mineralnej z dodatkiem sodki (Natrium bicarbonicum) i stosowaniem diety zasadotwórczej ? bogatej w warzywa i ubogiej w mięso, cukier – produkty te zakwaszają organizm.
Liście mącznicy ze względu na garbniki w nich zawarte dają dobre wyniki w leczeniu biegunek i krwawieniach z przewodu pokarmowego. Wykazuję działanie przeciwzapalne i ściągające; uszczelniają naczynia włosowate i ograniczają szkodliwość toksyn w przewodzie pokarmowym.
Substancje zawarte w mącznicy mają działanie przeciwzakrzepowe, ściągające, antyoksydacyjne. W kosmetyce mają zastosowanie ze względu na właściwości rozjaśniające. Stosuje się je przy przebarwieniach i stanach zapalnych skóry.

Odwary

Odwary stosuje się przy łagodnych zakażeniach dróg moczowych, a także przy kamicy nerkowej, przeroście gruczołu krokowego, moczeniu nocnym, ropomoczu, białkomoczu i ograniczeniu filtracji nerkowej. Często stosowana jest do tego celu w mieszance ze skrzypem polnym.

Przepis

Dwie łyżki stołowe suszonych liści mącznicy zmielić na proszek, zalać trzema szklankami wody. Gotować wolno na małym ogniu 15 minut. Przecedzić przez sitko.
Pić po jednej szklance ciepłego wywaru rano i wieczorem.

Mieszanka stosowana w zapaleniu pęcherza moczowego

Po łyżce stołowej: sproszkowanych liści mącznicy, paprotki słodkiej i skrzypu zalać trzema szklankami wrzątku. Wolno gotować na małym ogniu 15 minut. Przecedzić przez sitko. Pić 3 razy dziennie po 1/3 porcji przygotowanego wcześniej ciepłego odwaru.

Przeciwskazania
Mącznicy lekarskiej nie stosować w stanach pooperacyjnych nerek i przewodu pokarmowego, zanikowym nieżycie błony śluzowej żołądka. Jeśli mącznica przyjmowana jest w formie tabletek, nie należy przekraczać dawki 3 gramów/dobę. Lek można stosować 7 dni, po tym czasie należy skonsultować się z lekarzem. W żadnym wypadku nie można stosować mącznicy lekarskiej dłużej niż przez 14 dni i nie częściej niż 5 razy w roku. Przedawkowanie grozi wystąpieniem niedokrwistości, uszkodzeniem żołądka.
Nie należy ich pić odwarów z mącznicy, zażywać preparatów w czasie ciąży, karmienia piersią.
Przekroczenie dawki może wywołać „szum w uszach”, nudności, bóle brzucha. W czasie kuracji mącznicą należy unikać środków zakwaszających moc np. żurawiny.