Rumianek pospolity (Matricaria Chamomilla)
Wiadomości ogólne
Jest to roślina jednoroczną występująca w całej Europie, Azji, w Ameryce Północnej i Australii. W Polsce rośnie jako chwast polny przy drogach i nieużytkach. Ze względu na duże zapotrzebowanie rumianek jest często uprawiany na plantacjach. Ma łodygę rozgałęzioną – do 60 cm. Kwiaty są zebrane w koszyczki, rozmieszczone pojedynczo. Jest to roślina silnie aromatyczna. Kwitnie od maja do czerwca. Kwiaty rumianku pochodzące z krajów Europy środkowej zawierają więcej olejku aniżeli południowoeuropejskie.
Surowiec
Do celów leczniczych zbiera się koszyczki rumianku (Anthodium Chamomillae) z możliwie najkrótszą szypułką, gdy białe kwiaty na obwodzie mają położenie poziome. Suszy się szybko w przewiewie w temp. 35*C. Po wysuszeniu należy go przechowywać w szczelnym opakowaniu, w miejscu suchym i chłodnym.
Związki czynne w roslinie
Kwiaty zawierają 0,3 – 1,3 % olejku eterycznego. Jego składnikami są: chamazulen (6-18 %),postazulen, alfa-bisabolol i jego tlenki (25 – 50%), spiroeter, beta – farnazen, mircen, kadinen, i inne. Drugą grupę stanowią flawonoidy (związki roślinne o działaniu przeciwutleniaczy) jak: apigenina, luteolina, kwercetyna, 7-glukozydy a trzecią pochodne kumarynowe: umbeliferon i herniaryna. W samych kwiatach występują spirocykliczne poliacetyleny, cholina, karotenoidy, sole mineralne i śluz (do 17 %).
Działanie
Wyciągi z rumianku zawierają olejki eteryczne i dzięki temu wywierają działanie przeciwzapalne na błony śluzowe i skórę. Najbardziej czynnymi związkami są alfa-bisabolol i spiroeter, a w mniejszym stopniu chamazulen, któremu przypisuje się działanie przeciwalergiczne. Spiroeter hamuje wydzielanie histaminy (mediatora wyzwalającego reakcję alergiczną) oraz serotoniny i bradykininy (substancji wywołujących stany zapalne). Flawonoidy i związki kumarynowe zawarte w kwiatach działają rozkurczowo na mięśnie gładkie jelit, znosząc objawy kolki jelitowej. Dzięki temu rumianek przywraca prawidłową perystaltykę ( ruchy robaczkowe jelit), zapobiega wzdęciom i jest skutecznym środkiem wiatropędnym. Działa tez żółciotwórczo i uspokajająco. Napary podawane małym dzieciom działają słabo przeczyszczająco. Eliminacja czynnych związków rumianku następuje poprzez nerki z moczem i wywiera działanie przeciwzapalne na kłębki nerkowe, moczowody i pęcherz moczowy. Pewne znaczenie ma również cholina, występująca w surowcu znacznej ilości, która ma działanie lipotropowe i przeciwzapalne. Związki azulenowe (rumiankowe) unieczynniają działanie toksyn wytwarzanych przez gronkowce i paciorkowce a ponadto szybko zmniejszają lub całkowicie usuwają ból, swędzenie i pieczenie. Wyciągi z rumianku stosowane zewnętrznie działają silnie przeciwzapalnie i nieco słabiej przeciwuczuleniowo. Na włosy napary rumianku działają rozjaśniająco i nadają im lekko złocisty odcień.
Na bazie rumianku wyprodukowano lek homeopatyczny o nazwie Chamomilla, niezwykle skuteczny u dzieci, w likwidowaniu objawów związanych z ząbkowaniem: niepokoju, rozdrażnienia, bezsenności. gorączki, dyspepsji.
Działania niepożądane
Nie stwierdzono działań niepożądanych, nawet u niemowląt.
Zastosowanie
Napar z rumianku do użytku wewnętrznego stosuje się:
- w stanach zapalnych przewodu pokarmowego,
- pomocniczo w chorobie wrzodowej żołądka i dwunastnicy,
- wrzodziejącym zapaleniu jelit,
- nadmiernej fermentacji w jelitach, wzdęciach, bólach brzucha
- odbijaniu i zgadze, braku łaknienia,
- w stanach skurczowych jelit i utrudnionym odchodzeniu gazów, zwłaszcza u dzieci i osób w podeszłym wieku,
- do wykonania lewatyw u małych dzieci w zaparciach stolca,
- w stanach zapalnych gardła, dziąseł, anginach.
W połączeniu z surowcem otrzymanym z innych roślin podaje się go jako:
- słaby środek uspokajający,
- żółciopędny,
- pomocniczo w przewlekłym zapaleniu dróg moczowych, pęcherza moczowego i kłębków nerkowych,
- do płukania w stanach zapalnych błony śluzowej jamy ustnej, dziąseł, gardła, zatok obocznych nosa, w codziennej higienie jamy ustnej.
Do użytku zewnętrznego w:
- owrzodzeniach skóry,
- żylakach odbytu, szczelinach odbytu,
- owrzodzeniach żylakowatych kończyn dolnych,
- rumieniu i świądzie skóry,
- odleżynach,
- zapaleniu pieluszkowym i dzieci,
- alergicznym zapalenia skóry,
- oparzeniach termicznych i słonecznych I i II stopnia,
- niewielkich uszkodzeniach skóry promieniami Roentgena,
- okulistyce do przemywań stanów zapalnych rogówki i tęczówki,
- alergicznym ropnym zapaleniu spojówek i skóry powiek,
- inhalacjach, w zapaleniu górnych dróg oddechowych, dychawicy oskrzelowej (astmie), katarze siennym,
- kosmetyce do mycia, rozjaśniania włosów, do kąpieli regenerujących skórę.
W ginekologii:
- w upławach,
- w zapaleniu szyjki macicy, nadżerkach,
- w stanach zapalnych pochwy,
- świądzie i stanach zapalnych sromu,
- w zwalczaniu rzęsistka pochwowego (Trichomonas vaginalis),
- w bolesnym miesiączkowaniu.
Przetwory
Napar z kwiatów
1 – 2 łyżki stołowe koszyczka rumianku zalać 2 szklankami wrzącej wody i parzyć pod przykryciem 15 min. Odstawić na 5 min i przecedzić. Pić 1 szklankę 3 razy dziennie między posiłkami w stanach zapalnych przewodu pokarmowego jako środek rozkurczowy i wiatropędny. Ten sam napar można stosować zewnętrznie do płukania jamy ustnej, irygacji, okładów, przymoczek, nasączania tamponów dopochwowych oraz do inhalacji. Po rozcieńczeniu 1 : 1 ciepłą wodą – do lewatyw u niemowląt.
Zioła w schorzeniach wątroby
Zmieszać po 25 g kwiatów rumianku, rozdrobnionej kory kruszyny, liści mięty pieprzowej, ziela drapacza lekarskiego, ziela dziurawca, ziela fiołka trójbarwnego i ziela krwawnika. Zalać w termosie 1 łyżkę mieszanki, 1 szklanką wrzącej wody. Zamknąć i odstawić na 1 godz. Pić 2/3 szklanki rano na czczo i wieczorem w stanach po wirusowym zapaleniu wątroby jako środek przeciwzapalny, odtruwający, przeciwskurczowy, żółciopędny oraz pobudzający trawienie i łagodnie moczopędny.