Pokrzywa zwyczajna (Urtica dioica)
Wiadomości ogólne
Pokrzywa zwyczajna, jest to roślina rozpowszechniona na całej kuli ziemskiej z wyjątkiem strefy tropikalnej. W Polsce występuje powszechnie w lasach liściastych, nad brzegami rzek i jezior, w ogrodach, na polanach, przydrożach, pastwiskach. Rośnie do wysokości 1.5 m, jest częściowo rozgałęziona, ulistniona naprzeciwlegle. Blaszka liścia o sercowym kształcie, u szczytu zaostrzona, na brzegu grubo ząbkowana. Kwiaty niepozorne zebrane w zwisające grona. Cała roślina pokryta jest parzącymi włoskami i mniejszymi włoskami szczeciniastymi. Ten parzący chwast jest bardzo cenną i niedocenianą rośliną.
Surowiec
Do celów leczniczych zbiera się dobrze rozwinięte liście od maja do września i suszy w warunkach naturalnych w temp. do 35* C, w cieniu i przewiewie. Najlepszym surowcem są liście przed kwitnieniem. Niekiedy ścina się całe pędy i po lekkim przywiędnięciu obrywa się liście i suszy. Jako surowca można też użyć pokrzywę żagiewkę (Urtica urens L) rosnąca pospolicie koło domów i w ogrodach. Surowcem jest też korzeń. Suszyć go należy w temp około 50*C. Liście i korzenie przechowuje się płóciennych woreczkach i papierowych torbach, w miejscach suchych, chłodnych i ciemnych.
Związki czynne w roslinie
W liściach znajdują się kwasy organiczne – glikolowy, glicerowy i mrówkowy, witaminy A, C, K, B1 i kwas pantotenowy, flawonoidy, garbniki, karotenoidy, ksantofil, chlorofile A i B, protoporfiryny, fitosterole jak Beta-Systerol, ślady olejku eterycznego, związki aminowe jak histamina, acetylocholina i serotonina, sole mineralne-głównie potas, wapń, żelazo, rozpuszczalna w wodzie krzemionka, pierwiastki śladowe, oraz nieustalone związki organiczne zwiększające odporność organizmu na infekcje. We włoskach parzących wykryto składniki lotne jak 2-metyloheptenon i antofen.
Działanie
Mimo, ze wyciągi z pokrzywy tylko nieznacznie tylko zwiększają dobową ilość wydalanego moczu, ale dzięki hamowaniu resorpcji zwrotnej w kłębkach nerkowych, zwiększają eliminację chlorków (soli), mocznika i szkodliwych produktów przemiany materii. Z tego względu jest uważana za roślinę wypłukującą toksyny z organizmu ,,czyszczącą krew”. Wpływa w wyraźny sposób na przemianę materii dostarczając witamin, soli mineralnych i pierwiastków śladowych. Zarówno liście jak i korzenie pokrzywy obniżają ciśnienie tętnicze krwi co wynika z ich działania moczopędnego, a także z rozkurczowego wpływu na mięśnie gładkie naczyń krwionośnych. Sprzyjają lepszemu ukrwieniu, dotlenieniu tkanek i sprawniejszemu usuwaniu szkodliwych produktów przemiany materii. Odwar ma działanie przeciwkrwotoczne, zapobiega drobnym krwawieniom z włośniczkowych naczyń krwionośnych przewodu pokarmowego, co jest przypisywane działaniu witaminy K, flawonoidów i garbników. Pokrzywa dzięki zawartości w niej związków żelaza, zwiększa poziom hemoglobiny i liczbę krwinek czerwonych we krwi. Przetwory z liści pobudzają wydzielanie soku żołądkowego, mają działanie żółciopędne, ułatwiają trawienie, przyswajanie pokarmów i ich utylizację w organizmie. Zmniejszają stany zapalne błony śluzowej przewodu pokarmowego i przeciwdziałają mało nasilonym biegunkom. Bardzo korzystnie wpływają na czynność wydzielniczą trzustki. Jest to godne podkreślenia, gdyż mało jest ziół o podobnych właściwościach. Pokrzywa nieznacznie obniża poziom cukru we krwi i wykazuje synergistyczne działanie z innymi roślinami. W liściach i korzeniach znajdują się czynniki pobudzających wytwarzanie interferonu i przeciwciał chroniących nasz organizm przed namnażaniem wirusów. Wodne wyciągi z liści i korzenia działając na owłosioną skórę głowy sprzyjają lepszemu wzrostowi włosów. Korzeń pokrzywy działa nieco silniej moczopędnie niż liście i lepiej eliminuje chlorki, mocznik oraz szkodliwe produkty przemiany materii. Kwas pantotenowy, którego duże ilości zawarte są w roślinie, sprawia, że jej sok wykazuje właściwości przeciwzapalne i przyspieszające regenerację tkanek. W przemyśle wykorzystuje się liście do otrzymywania czystego chlorofilu, używanego do wyrobu mydeł i kosmetyków. Pokrzywę możemy dodawać do zup, omletów, jako farsz, do sałatek, robić z niej namiastkę szpinaku. Na wsiach robiono z niej zupę.
Działania niepożądane
W nielicznych przypadkach większe dawki wyciągu z pokrzywy mogą wywołać reakcje alergiczne, podrażnienie żołądka, skąpomocz. W użytku zewnętrznym rzadko występują reakcje alergiczne.
Zastosowanie
Wyciąg z liści pokrzywy stosuje się w łagodnych stanach zapalnych dróg moczowych i przewodu pokarmowego, zbyt skąpym wydalaniu moczu, pomocniczo w kamicy moczanowej i skazie moczanowej ( dnie moczanowej ), w chorobie reumatycznej i niektórych schorzeniach skórnych, zwłaszcza wieku młodzieńczego. Stosuje się go również w łagodnie przebiegających biegunkach różnego pochodzenia, przewlekłym nieżycie żołądka i jelit, w nieznacznych krwawieniach z przewodu pokarmowego. Odwaru z liści pokrzywy używa się również pomocniczo w uzupełnianiu niedoboru witamin i związków mineralnych w organizmie, do mycia owłosionej skóry głowy w łupieżu i łojotoku a także do irygacji w zapaleniu pochwy i upławach. Lepsze wyniki w leczeniu łupieżu i łojotoku osiąga się stosując leki z korzenia pokrzywy. Roślina zawiera związki o nazwie Sitosterole, które są polecane w leczeniu łagodnego przerostu prostaty w początkowym stadium choroby. Nie likwidują choroby ale zmniejszają jej objawy.
Przepisy
Odwar
2 – 2 1/2 łyżki liści zalać 2 szklankami gorącej wody i gotować łagodnie pod przykryciem 5 min. Odstawić na 10 min i przecedzić do termosu. Pić 1/2 – 2/3 szklanki 2-3 x dziennie po jedzeniu. Dzieciom mającym skłonności do zachorowań na choroby infekcyjne podawać w zależności od wieku 1-2 łyżeczki 3 x dziennie, a starszym 1-2 łyżki odwaru 3 x dziennie.
Napar
Stosowana w celach profilaktycznych, do codziennego użytku. Kopiastą łyżeczkę do herbaty zalać 250 ml. (szklanką) wrzącej wody i pozostawić na krótko do naciągnięcia. Pić powoli małymi łykami 1 szklankę rano na czczo i w ciągu dnia 1-2 szklanki.
Sok
Rozdrobnione całe pokrzywy miksujemy i wyciskamy sok. Przeciętnie z 1 kg. pokrzyw otrzymujemy 300-500 ml soku. Do takiej jego ilości dosypujemy 2 łyżki soli kuchennej w celu jego konserwacji i przechowywujemy w lodówce. Należy pić 1 łyżeczkę soku na czczo rano przed śniadaniem. Po 2 tyg. kuracji robimy 1 tygodniową przerwę. Cały cykl leczenia nie powinien trwać dłużej niż 4-5 miesięcy.
Tamowanie krwotoków
Świeże, pogniecione czy zmiażdżone liście pokrzywy przykłada się na ranę i przykrywa opatrunkiem uciskowym.
Miód pokrzywowy
Sproszkować równe ilości liści pokrzywy i liści orzecha włoskiego w młynku elektrycznym. Do 500 ml ogrzanego płynnego miodu dodać 3-4 łyżki sproszkowanych ziół i starannie wymieszać. Przyjmować doustnie po 1 – 1 1/2 łyżeczki 3 x dziennie po jedzeniu jako środek wzmacniający odporność organizmu. Zalecany szczególnie kobietom zagrożonym rakiem sutka.
Zioła wątrobowe i dla rekonwalescentów
Zmieszać po 50g liści pokrzywy, korzenia łopianu, liści babki lancetowatej oraz po 25g liści mięty pieprzowej i kory kruszyny. Zalać 1 1/2 łyżki ziół 2 szklankami wrzącej wody. Parzyć pod przykryciem 20 min. Odstawić na 5 min i przecedzić. Pić 3-4 x dziennie pół szklanki między posiłkami, po przebytym wirusowym zapaleniu wątroby i w końcowym okresie zdrowienia a także w nieżycie żołądka, jelit oraz dróg żółciowych.
Choroby jelit
Zmieszać po 50 g liści pokrzywy, ziela krwawnika i po 25g kłącza wężownika (lub kłącza pięciornika kurzego ziela ), ziela poziewnika, ziela rdestu ptasiego i korzenia lukrecji. Zalać 2-3 łyżki ziół 3 szklankami letniej wody i pozostawić do spęcznienia na 1 godz. Ogrzać powoli do wrzenia i po 5 min. przecedzić. Pić 3-4 x dziennie po 2/3 szklanki, traktując to jako lek przeciwkrwotoczny, przeciwzapalny, przeciwbiegunkowy oraz w leczący stany zapalne jelit, zwłaszcza wrzodziejące zapalenie jelita grubego. Zaleca się stosować równolegle codziennie wlewy dodbytnicze z wyciągu ziołowego. Jednocześnie przyjmować preparaty multiwitaminowe z zawartością zespołu B complex oraz preparat zawierający szczepy bakterii Lactobacillus Acidophilus.
Zioła w osłabieniu potencji
Zmieszać po 50g liści pokrzywy, kwiatów nagietka lekarskiego, ziela krwawnika i po 25g owoców głogu, ziela dziurawca i korzenia lukrecji. Zalać 2 łyżki ziół 2 szklankami gorącej wody i pozostawić podgrzewając na 20 min. pod przykryciem. Odstawić na 10 minut i przecedzić. Pić – 2/3 szklanki 3-4 x dz. między posiłkami. Podatkowo podać wit.E 2 x 400jm.
Pielęgnacja włosów w łupieżu
Dwie szklanki drobno posiekanych świeżych liści lub 3 łyżki suszonych zalać 2 szklankami wrzątku. Po wystudzeniu dodać 1 szklankę 4% octu jabłkowego lub winnego. Podgrzanym płynem przecierać skórę głowy codziennie przez 10 dni. Odwarem zrobionym z 2 łyżek suszonych liści pokrzywy zalanych 1 szklanką wrzącej wody, płukać włosy po każdym myciu. Odwarem z 1 łyżki korzeni pokrzywy zalanych 1 szklanką gorącej wody przecierać skórę głowy co drugi dzień przez 2-3 tygodnie. Kuracja polecana jest przy włosach tłustych.
Wypadanie włosów
Szczególnie dobroczynne w przypadku wypadania włosów ma mycie ich odwarem ze świeżej pokrzywy i korzenia. Po kilku tygodniach odrastają one gęsto. 8-10 pełnych garści świeżych lub suszonych liści zalać wodą w 5 l garnku i ogrzać do zagotowania. Zostawić na 5 min. do naciągnięcia. Jeżeli stosuje się korzenie, to wtedy 4 pełne garście zalewa się zimną wodą i pozostawia na noc. Następnie podgrzewa się do wrzenia i pozostawia na 10 minut do momentu naciągnięcia. Do mycia głowy powinno się w tym wypadku używać szarego mydła do prania.
Kąpiel nóg
Po dwie pełne garście dobrze oczyszczonych i umytych korzeni oraz posiekanych świeżych łodyg i liści, zalać 5l wody i pozostawić na noc. Następnie podgrzać do zagotowania. Użyć tak gorący roztwór jak tylko da się wytrzymać i moczyć nim stopy przez 20 min. Ziół nie odcedzać i pozostawić w wodzie. Kąpiel po ponownym podgrzaniu może być użyta 2-3 razy. Nalewka alkoholowa – korzenie wykopane wiosną lub jesienią umyć szczotką, drobno pokroić i napełnić nimi butelkę aż po szyjkę. Zalać 40% alkoholem i pozostawić na 14 dni w ciepłym miejscu.
Coś dla smakoszy, zupa z pokrzywy
Kilka ziemniaków umyć i pokroić w drobną kostkę, zalać wodą i gotować aż się rozgotują. Do większego garnka wsypać 2 duże garście drobnopokrojonych pokrzyw, dodać utartą dużą marchew, wymieszać i zalać gorącym wywarem z mięsa lub kości. Jedna cebulę drobno posiekać, zeszklić na maśle, połączyć z zupą. Wlać do zupy zawartość garnka, w którym zagotowały się ziemniaki, zagotować. Zupę przyprawić do smaku solą, pieprzem, zagęścić żółtkiem wymieszanym ze śmietaną ( jedno żółtko + pół szklanki śmietany ) i zakwasić łyżką soku cytrynowego lub octem jabłkowym. Dłużej nie gotować.
Herbata ze świeżej pokrzywy
Picie herbatki ze świeżych liści pokrzywy jest polecane w okresie wczesnej wiosny ze względu na jej największe w tym okresie własności oczyszczające organizm. Świeże liście pokrzywy zalewa się wrzątkiem (najlepiej w termosie ) i pije po 10 minut.
Polecane jest pić jedną szklankę rano na czczo na pół godz. przed śniadaniem, a potem jedną do dwóch szklanek w ciągu dnia. Pić powoli małymi łykami. Kuracja ta dodaje bardzo dużo energii do pracy. W lecznictwie ludowym zaleca się herbatę ze świeżej pokrzywy w czasie jednotygodniowej kuracji przeciwko schorzeniom wątroby i dróg żółciowych, chorobom śledziony a nawet guzowi śledziony, przewlekłym nieżycie i wrzodom żołądka, owrzodzeniom jelit, chorobom układu oddechowego, zaburzeniom wchłaniania żelaza będącego przyczyną niedokrwistości oraz zaleca się ludziom ze skłonnościom do zachorowań na infekcje. W wypadku jakiejkolwiek alergii w tym kataru siennego, herbatę należy pić przez dłuższy czas. Pomaga również w likwidacji skutków zmian zwyrodnieniowych stawów i rwy kulszowej, stosując kąpiele z 200g ziela w półrocznym okresie. Bardzo dobre efekty dają kąpiele w odwarze z korzeni pokrzywy, w przypadku chorób tętnic kończyn dolnych związanych z ich zwężeniem. Opisywany jest też w literaturze przypadek wyleczenia, dzięki piciu odwaru z liści. wykwitów skóry pochodzenia neurogennego nie poddającego się żadnym próbom leczenia.
Jako ciekawostkę na końcu, podam fakt stosowania maceratu wodnego z liści pokrzywy w celu ochrony innych roślin przed robactwem. Przepis – 1 kg pokrzywy w całości lub 100-200g suszonej, zalewa się 10 litrami wody. Przefermentowaną gnojówka rozcieńcza się 10 krotnie. Można nią polać glebę w zasięgu korzeni roślin albo rozcieńczając 1 : 50 spryskać liście i łodygi przeciw mszycom i przędziorkowi. Przepis inny – 1 kg. świeżych pokrzyw zalewa się 10 l wody i pozostawia na 12-24 godz, nie dopuszczając do fermentacji. Nie rozcieńczony służy do opryskiwania przeciwko mszycom. Sukces jest gwarantowany. Uwaga – nie zmieniać proporcji pokrzywy w stosunku do wody, ponieważ grozi to uszkodzeniem opryskiwanej rośliny.