Pasożyty jelitowe

Pasożyt jest organizmem zwierzęcym albo roślinnym żyjącym kosztem innego organizmu. Pasożytnictwo jest formą antagonistycznego współżycia dwóch organizmów, z których jeden czerpie korzyści ze współżycia, a drugi ponosi szkody. Określa się pasożytnictwo, jako formę zdobywania pokarmu bez zabijania ofiary. Osobnik, który czerpie korzyści z pasożytnictwa nazywany jest pasożytem, a ten, który ponosi szkody żywicielem (gospodarzem). Pasożyt jako organizm cudzożywny wchodzi, stale lub czasowo, we wzajemne oddziaływania metaboliczne z ciałem gospodarza i wykorzystuje go jako środowisko życia i źródło pokarmu ? odżywia się jego pokarmem lub tkanką. Wykazuje zdolność do pogodzenia zdobywania substancji pokarmowych z możliwie długą egzystencją żywiciela. Pasożytnictwo przynosi bezpośrednią korzyść jedynie pasożytowi; żywicielowi związek ten przynosi wyłącznie szkody – straty substancji odżywczych, destrukcja tkanek, zatrucie produktami przemiany materii pasożyta. Pasożyt może doprowadzić organizm żywiciela do wyniszczenia, a nawet śmierci.

Podział pasożytów

Pasożyty zewnętrzne pozostają przyczepiony do zewnętrznej powierzchni ciała gospodarza lub przebywają w jamach komunikujących się ze środowiskiem zewnętrznym, nie tracąc kontaktu ze środowiskiem zewnętrznym np. pchły, wszy, kleszcze, pijawki itp.

Pasożyty wewnętrzne przebywają całkowicie wewnątrz ciała gospodarza np. glista ludzka, owsik, tasiemiec, a nawet wnikają do wnętrza komórek (pasożyty wewnątrzkomórkowe) np. zarodziec malarii. W razie śmierci żywiciela giną także pasożyty i tego powodu starają się pozostawiać swego żywiciela przy życiu. Czas trwania relacji antagonistycznej pomiędzy pasożytem a jego żywicielem stanowi kryterium podziału na pasożytnictwo stałe i czasowe, przejściowe gdzie pasożyt wykorzystuje żywiciela tylko okresowo ? w określonym stadium rozwojowym, np. motylica wątrobowa, gzy, lub na czas pobierania pokarmu np. kleszcze.

Pasożyty w zależności od tego jaki organizm zasiedlają dzielimy na:

• monokseniczne ? wykorzystują tylko jeden gatunek,
• stenokseniczne ? wykorzystują dwa lub kilka spokrewnionych gatunków,
• oligokseniczne ? wykorzystują kilka niespokrewnionych gatunków żywicieli.

Kiedy informuję ludzi, że istnieje duże prawdopodobieństwo zakażenia ich organizmów pasożytami reagują na to obrzydzeniem, lękiem i niesmakiem. Na podstawie własnych obserwacji sądzę, że około 90% dorosłych ludzi posiada pasożyty we własnym ciele, nawet o tym nie wiedząc. Pada zawsze pytanie ? ,,skąd one się wzięły w moim organizmie??. Obecność pasożytów w różnych narządach wewnętrznych jest, więc problemem bardzo powszechnym. Występuje na wszystkich szerokościach geograficznych. Nie ma się czego wstydzić ? pasożyty mogą zaatakować każdego podstępnie i po cichu, bez istotnych objawów chorobowych rozwijać się w jelitach, bądź innych częściach organizmu. Istnieje wiele rodzajów pasożytów jelitowych, znanych pod różnymi nazwami naukowymi i zwyczajowymi. Któż z nas zna nazwy popularnych pasożytów jak: owsik, tasiemiec czy glistę ludzkiej.

Przed rozpoczęciem usuwania pasożytów można w celach diagnostycznych wykonać komplet badań ? badanie kału na obecność jaj i cyst pasożytów oraz badania (testy) immunoenzymatyczne z krwi. Niestety, mimo ewidentnych objawów infekcji pasożytniczej, wynik badania kału na obecność jaj i cyst pasożytów jest często ujemny, prawdopodobnie dlatego, że badanie te wykonane zostały o nieodpowiedniej porze i niedokładnie przez laboratoria medyczne. Wiele pasożytów najłatwiej jest wykryć za pomocą badania mikroskopowego kału (koproskopowego) 2-3 dni przed pełnią księżyca i codziennie przez całą pełnię. W okresie pełni księżyca można zaobserwować pogorszenia samopoczucia. Może mieć to związek z cyklem rozmnażania pasożytów i dlatego w badaniu mikroskopowym łatwiej wtedy znaleźć ich jajeczka. Należy zwrócić uwagę, że lamblie wydalają cysty co 26 dni, owsiki wydalają jaja co 28 dni, a glista ludzka co 2,5 miesiąca. Stąd też badanie kału w jednej pełni księżyca może wyjść ujemne, w następnej dodatnie.
Wiarygodność wszystkich ww. metod serologicznych (IgM, IgG) określa się maksymalnie na 55?60%, a według mnie może być i niższa.
Nie rozumiem też, dlaczego pediatrzy nie biorą pod uwagę możliwości infekcji pasożytniczej u małego dziecka; przecież jest też człowiekiem, tym bardziej że właśnie u dzieci częściej wykrywam infekcje pasożytami niż u dorosłych.

W ramach tego artykułu opiszę tylko niektóre i najczęściej występujące pasożyty, które spotykam w swojej praktyce.

Glista ludzka (Ascaris lumbricoides hominis)

Glistnica (Ascaridosis) wywołana przez pasożyta ? glistę ludzką jest jedną z najczęstszych chorób pasożytniczych przewodu pokarmowego. Zaobserwowałem, że często towarzyszy infekcjom grzybiczym. Pasożyt osiąga przeciętnie długość około 30 cm, ma obły kształt ciała i barwę czerwoną lub bladoróżową. Osobniki dorosłe żyją w przewodzie pokarmowym żywiciela i samice co 2,5 miesiąca wydalają jaja, które z kałem wydostają się na zewnątrz. Po 6 tygodniach przebywania jaj w wodzie lub wilgotnej glebie rozwijają się w nich larwy i w takiej postaci połykane są przez żywiciela, którym jest człowiek. Larwy wydostają się z jaj w jelicie cienkim, przenikają przez ścianę jelita, przedostają się do naczyń krwionośnych i rozpoczynają wędrówkę do pęcherzyków płucnych, gdzie dojrzewają, i po osiągnięciu około 2 mm długości wędrują w górę przez oskrzela do tchawicy i gardła. Tam, odruchowo połknięte, przedostają się do żołądka i do jelita cienkiego. Po 2 miesiącach od zakażenia osiągają dojrzałość i zaczynają rozmnażać się płciowo. Przyjmuje się, że glista ludzka bytuje w jelitach 13-15 miesięcy i po tym czasie dochodzi do samowyleczenia, o ile nie nastąpi ponowne zakażenie jajami z zewnątrz. Z niewiadomych mi powodów obserwuję u wielu ludzi nawet kilkunastoletni okres trwania choroby.

Glisty są jednymi z najstarszych pasożytów rasy ludzkiej i niektóre ich odmiany w takim stopniu zaadaptowały się do życia w ludzkim wnętrzu, że człowiek gospodarz może nie czuć absolutnie żadnych przejawów ich obecności. Obserwowanymi przez mnie stałymi objawami tej choroby są: chrząkanie i pokasływanie, ,,drapanie? w gardle, chrypa, poranne wypluwanie galaretowatej wydzieliny, okresowo napady suchego kaszlu, uczucie ciała obcego w gardle i uczucie braku tchu, nieokreślone bóle brzucha – najczęściej w śrudbrzuszu i zaparcie stolca. Niekiedy jedynym objawem choroby jest szorstkość skóry, zmiany zapalne w obrębie łokci i kolan lub obejmujące twarz i skórę całego ciała. Gdy zmiany na skórze występują u dzieci, lekarze zwykle nazywają je atopowym (tzn. niewiadomego pochodzenia) zapaleniem skóry. Również stałymi objawami towarzyszącymi tej chorobie są: ogólne osłabienie, zawroty głowy, obrzęki twarzy, nadmierna pobudliwość psychiczna i reakcje alergiczne, w badaniach ? eozynofilia, niedokrwistość z niedoboru żelaza. Częstym objawem towarzyszącym tej chorobie jest astma oskrzelowa. Oficjalnie etiologia tej choroby nadal pozostaje w medycynie nieznana. Mogę poszczycić się tym, że u wielu pacjentów, po likwidacji pasożytów i grzybicy ogólnoustrojowej, powoli wycofały się objawy astmy oskrzelowej i w końcu znikły zupełnie. Ustępują też towarzyszące tej infekcji objawy atopowego zapalenia skóry (AZS), ale czas tego procesu jest różny ? od kilku tygodni do półtora roku.

Bez względu na to, czy usuwamy pasożyta za pomocą preparatów pochodzenia roślinnego, czy przy pomocy preparatów farmaceutycznych, należy co 3 miesiące przez 1 rok wykonywać badania diagnostyczne wykrywające jaja i cysty pasożytów w kale. Zaobserwowałem, że w pierwszym roku po likwidacji pasożytów organizm człowieka zdradza dużą skłonność do pojawienia się ponownej infekcji.

Uwaga! w okresie usuwania z organizmu pasożyta nie wolno spożywać cukru, słodyczy, miodu i owoców, pić piwa, ponieważ kuracja okazać się może zupełnie nieskuteczna!

Tęgoryjec dwunastnicy (Ancylostoma duodenale)

Tęgoryjec dwunastnicy jest drugim co do częstości występowania pasożytem (po gliście ludzkiej), wykrywanym podczas badań diagnostycznych przed rozpoczęciem leczenia grzybicy. Tęgoryjec dwunastnicy to pasożyt należący do typu nicieni. Dorosły osobnik osiąga długość do 2 cm i ma barwę jasnoróżową. Jama gębowa tych pasożytów posiada dwie pary chitynowych ząbków umieszczonych od strony brzusznej, skierowanych ku tyłowi.

Żywicielem tego pasożyta jest człowiek. Dojrzałe samice, żyjące w dwunastnicy człowieka, wytwarzają jaja, które są wydalane wraz z kałem. Z jaj w ciepłej, wilgotnej glebie wylegają się larwy, które aktywnie wwiercają się przez skórę stóp i przedostają się do naczyń krwionośnych, i dalej, do serca i płuc. W płucach opuszczają naczynia krwionośne i wnikają do pęcherzyków płucnych, a stamtąd do oskrzeli, tchawicy, gardzieli i, połknięte, przedostają się przez przełyk, żołądek do dwunastnicy. Pasożyty te mogą żyć w organizmie człowieka nawet przez 8 lat. Dorosłe osobniki żywią się nabłonkiem dwunastnicy, wyszarpując go chitynowymi blaszkami i ząbkami, oraz krwią wysysaną z naczyń krwionośnych ściany dwunastnicy. Wywołują w efekcie niedokrwistość, a w skrajnych wypadkach wyniszczenie organizmu żywiciela. Choroba wywoływana przez tęgoryjca dwunastnicy nazywana jest ancylostomozą (ancylostomiozą lub ancylostomatozą). Objawy infekcji sprowadzają się nie tylko do przewlekłej utraty krwi i związanej z tym niedokrwistości, ale oddziaływania wydzielanych przez nicienia toksyn. Fizycznymi tego objawami są bóle brzucha, utrata energii i narastające uczucie zmęczenia.

Zazwyczaj wnikanie larw przez skórę powoduje charakterystyczne zmiany skórne w postaci wysypki i piekących bąbli. Przedostawaniu się larw z naczyń krwionośnych do pęcherzyków płucnych towarzyszy pokasływanie lub napady suchego kaszlu.

Owsik ludzki (Enterobius vermicularis, syonim Oxyuris vermicularis)

Owsik jest pasożytem zaliczonym do grupy nicieni, barwy białawej. Samica osiąga rozmiar około 1 cm. a samiec około 3 mm. Z połkniętych jaj w jelicie cienkim wylegają się larwy, które tam dojrzewają i proces ten zachodzi również w jelicie grubym (i/lub w wyrostku robaczkowym). Owsiki żywią się wyssaną treścią jelitową oraz zawartymi w niej substancjami. Samice żyją około 4-8 tygodni, a samce giną zaraz po zaplemnieniu. Dojrzałe samice pasożyta wydostają się z odbytu na zewnątrz ciała i składają po 8000-12000 jaj zawierających larwy, czemu towarzyszy zwykle silny świąd, czasami prowadzący nawet do bezsenności. W ciągu 4-8 godzin larwy dojrzewają i osiągają zdolność inwazyjną. Owsiki wywołują chorobę zwaną owsicą i jej przebieg zależy od liczby pasożytów i odporności żywiciela na infekcję.

Chore dzieci z powodu silnego świądu w okolicy odbytu źle sypiają. Owsicy towarzyszą także m.in. bóle brzucha, zaburzenia wypróżniania i skłonność do zaparcia stolca, nudności, zaburzenia koncentracji uwagi, podkrążone oczy, niepokój w czasie snu i zgrzytanie zębami, zapalenie skóry – wysypka. Przy nasilonych objawach owsica może doprowadzić do poważnego zahamowania rozwoju fizycznego i psychicznego. Owsica jest powszechna we wszystkich strefach klimatycznych, lecz najczęściej występująca w klimacie umiarkowanym.

Choroba może być efektem korzystania np. z ręczników zanieczyszczonych jajami owsika ludzkiego, ale i zjadania zainfekowanych pokarmów. Zarazić owsikami można niejako nawet samego siebie. Dotyczy to pacjentów, u których już występuje owsica, i którzy przeniosą jaja z okolicy swojego odbytu do ust. Warto podkreślić, że człowiek może zarazić się owsicą od innego człowieka.

Rodzice podejrzewający owsicę u dziecka powinni się przyjrzeć jak wyglądowi bielizny. Zdarza się bowiem, że po nocy można na odzieży zauważyć drobne, przypominające ziarna owsa – jaja owsika. Czasami zaobserwować można także obecność samic pasożyta na powierzchni porannego stolca, jednakże nie jest to zjawisko częste. Do rozpoznania owsicy potrzebne jest wykonanie wymazu ze śluzówki odbytu. Wymaz taki pobiera się w nietypowy sposób, ponieważ do jego wykonania potrzebna jest celofanowa taśma klejąca. Materiał należy pobrać w godzinach rannych – bezpośrednio po przebudzeniu. Pobrany wymaz rodzice powinni następnie przekazać do badania mikroskopowego.

Giardia lamblia

Lamblioza jest chorobą pasożytnicza jelita cienkiego wywoływana przez pierwotniaki z gatunku Giardia intestinalis. Giardia lamblia jest pasożytem z rodziny wiciowców. Inna zamienna nazwy pasożyta to Giardia duodenalis. Występuje w umiarkowanych szerokościach geograficznych.  Pasożyt kolonizuje środkowy odcinek przewodu pokarmowego ? dwunastnicę i jelito czcze. Tu przyczepia się do ścianki jelita i intensywnie rozmnaża. W świetle jelita dochodzi do przeobrażenia trofozoidu (aktywnej postaci pasożyta) w bardzo odporne na warunki środowiskowe cysty, które wydalane są z kałem. Cysta charakteryzuje się dużą odpornością na czynniki środowiska zewnętrznego ? w wodzie chlorowanej w temperaturze 18 °C przeżywa do 3 miesięcy, w wodzie z rzeki lub jeziora do kilku miesięcy, w wilgotnym kale około 3 tygodni.

Do zakażenia lambliami dochodzi w wyniku połknięcia cyst. Cysty są wielkości 8-12 ?m, kształtu owalnego i odróżniają się od cyst innych pierwotniaków charakterystycznym odstawaniem zawartości cysty od otoczki, biegunowym ułożeniem 4 jąder i filamentami. Cysty są usuwane okresowo z organizmu wraz z kałem, lecz nieregularnie i w zmiennych ilościach, począwszy 6?15 dni po zarażeniu. W jednym wypróżnieniu może znajdować się ich wiele milionów.

Najczęstszym sposobem zakażenia jest picie skażonej wody. Szczególnie korzystne warunki do rozprzestrzeniania się zakażenia występują, gdy fekalia mają kontakt z wodą pitną. Woda pobierana z głębszych warstw jest pozbawiona cyst, które zostają zatrzymane w warstwie piasku gleby lub filtrach wodociągach. Natomiast wody powierzchniowe stanowią ich  rezerwuar np. przydomowe studnie korzystające z wód podskórnych, gdzie często przeciekają do nich fekalia, wody w rzekach i jeziorach. Pasożyty mogą też być przenoszony bezpośrednio pomiędzy ludźmi , możliwe jest również zarażenie się człowieka od chorego psa lub kota i odwrotnie.

Objawami zakażenia u dorosłych są nudności i wymioty, brak apetytu, biegunka jako wodniste, sfermentowane stolce, gazy, niewielka gorączka, wzdęcia, kurczowe bóle brzucha – niekiedy w okolicy pęcherzyka żółciowego, bóle głowy, zmęczenie, bezsenność reakcje alergiczne z różnego rodzaju wysypką i stany podgorączkowe. W kolejnych etapach choroby pojawia się: spadek masy ciała, zanik mięśni, nadmierna senność, u dzieci mogą zahamować rozwój organizmu. Lamblioza powoduje zaburzenia wchłaniania tłuszczów, białek i węglowodanów i jako skutek długotrwałych biegunek prowadzą do niedożywienAia.

W ostrym okresie objawów chorobowych jest dużo ale mało charakterystycznych i dlatego najczęściej nie jest postawiona właściwa diagnoza. Obecność lamblii wykrywa się poprzez badanie mikroskopowe kału i wykrycia obecności cyst w badanym kale.

W okresie przewlekłym pojedyncze badanie kału może nie przynieść rezultatów, ponieważ cysty wydalane są okresowo w różnych odstępach czasu, czasem małych ilościach. Rozpoznanie stawia się również na podstawie wyników testów (materiałem do badania jest kał) na antygeny lamblii oraz testów immunofluoroscencyjnego – ELISA. Zastosowanie w diagnostyce ma również test PCR. Badanie te mają wysoką czułość jednak nie nadają się do kontrolowania przebiegu choroby np. w celu potwierdzenia wyleczenia gdyż przeciwciała mogą utrzymywać się w wysokich mianach przez okres nawet do pół roku po wyleczeniu.

Leczenie powinno objąć nie tylko osoby chore (mające objawy), ale i bezobjawowych nosicieli, u których wykryto pasożyty. Zapobiega to rozprzestrzenianiu się infekcji. Dlatego, jeśli u jednego członka rodziny stwierdza się lambliozę, należy wykonać testy u pozostałych. Lekiem z wyboru jest Tinidazol, stosowany w doustnej dawce jednorazowej 2 g, lub 50 mg/kg m.c. u dzieci. Skuteczny jest również Metronidazol stosowany doustnie w dawce 250 mg 4 razy dziennie przez 5 do 7 dni lub 2 g raz dziennie przez 3 kolejne dni.. Stosuje się również, w przypadkach oporności – Kwinakrynę. Aktywność przeciw lamblii wykazują również tymol zawarty w olejkach eterycznych (np. olejek tymiankowy, oregano), oraz eugenol (zawarty w goździkach.

Osobiście polecam Parafarm, polskiej firmy Invent Farm, który należy stosować przez 20 dni.

Tasiemce (Cestoda)

Tasiemce zaliczają się do grupy płazińców pasożytujących wewnętrznie głównie w przewodzie pokarmowym. Tasiemce przechodzą złożony cykl rozwojowy połączony ze zmianą żywicieli. Ich żywicielami pośrednimi są bezkręgowce lub kręgowce, natomiast ostatecznymi z reguły kręgowce – w tym człowiek. Pierwszym stadium larwalnym jest tzw. onkosfera zaopatrzona w 6 haczyków embrionalnych, lub orzęsiona larwa koracidium. Drugie stadium larwalne może mieć rozmaitą postać. Tasiemce pasożytują na kręgowcach od co najmniej 270 milionów lat. Długość ich ciała waha się w granicach od kilkuset mikrometrów do kilku, a nawet kilkunastu metrów i np. u bruzdogłowca szerokiego do 20 m. W ciele człowieka tasiemiec osiąga do przeciętnie 15-20 metrów długości.

U większości gatunków ciało składa się ze skoleksu (główki), szyjki i członów tworzących tzw. strobilę (ciało tasiemca) – nazwaną tak ze względu na ułożenie członów tasiemca. Na główce występują narządy czepne w postaci bruzd przyssawkowych lub przyssawek – u tasiemców uzbrojonych i nieuzbrojonych oraz kurczliwego ryjka opatrzonego hakami – u tasiemca uzbrojonego. Szyjka jest strefą wzrostową i na ogół w ciągu całego życia tasiemca odrastają od niej kolejne nowe człony.

W zależności od stopnia rozwoju układu rozrodczego wyróżnia się w członach tasiemca kolejno formy niedojrzałe, dojrzałe i maciczne. W członach dojrzałych wykształcają się samodzielne układy rozrodcze męskie i żeńskie, w końcu powstają gamety ? rozrodcze komórki płciowe. Człony maciczne zawierają silnie rozwiniętą macicę, pozostałe zaś elementy obu układów rozrodczych częściowo w nich zanikają. Liczba członów ciała tasiemca zależy od gatunku i może wynosić od trzech aż do kilku tysięcy. U niektórych gatunków brak jest członowania zewnętrznego. Znane są również gatunki nie tworzące strobili u człowieka. Wór powłokowo-mięśniowy tworzy tzw. tegument oraz warstwy mięśni okrężnych. Powierzchnia ciała pokryta jest mikrokosmkami i pośredniczy w pobieraniu pokarmu, bowiem tasiemce nie mają bowiem układu pokarmowego i chłoną związki odżywcze z otoczenia.

Tasiemiec jest pasożytem, który podobnie jak tasiemiec nieuzbrojony powoduje chorobę zwaną tasiemczycą, inaczej zwana teniozą i jest to zespół objawów chorobowych spowodowany przez obecność w organizmie człowieka tasiemca o płaskiej budowie.

Cykl rozwojowy tasiemca uzbrojonego i nieuzbrojonego

Cykl rozwojowy obu tasiemców jest niemal identyczny. Różną się jedynie rodzajem żywiciela pośredniego. W przypadku tasiemca uzbrojonego jest nim bydło, uzbrojonego ? świnia. Dojrzałe człony, które zawierają zapłodnione jaja odrywają się i wraz z kałem wydostają się na zewnątrz ciała żywiciela ostatecznego np. człowieka. Aby doszło do dalszego rozwoju pasożyta, uwolnione z członów jaja, które mogą w środowisku zewnętrznym przetrwać do kilku miesięcy, muszą zostać zjedzone prze krowę lub świnię. Bydło, które jest żywicielem pośrednim zaraża się zjadając zainfekowaną jajami trawę, świnie – zakażony pokarm. W jelicie zwierząt z jaj wylęga się kulista larwa (onkosfera), która zaopatrzona jest w trzy pary haczyków. Onkosfera wydostaje się z przewodu pokarmowego i wraz z krwią przemieszcza się do innych narządów. Najczęściej osiedla się w mięśniach, gdzie przekształca się w drugie stadium larwalne czyli wągra, który nazywany jest też cysticerkusem. Ma on postać niewielkiego kilka m.m pęcherzyka wypełnionego płynem, w którym głowa wpuklona jest do środka wągra. Człowiek, który jest żywicielem ostatecznym tego tasiemca zaraża się nim poprzez zjedzenie narządów – najczęściej mięśni żywiciela pośredniego zawierających wągry W jelicie człowieka główka tasiemca wydostaje się na zewnątrz i przyczepia do jego ścian za pomocą aparatu czepnego. Wówczas rozpoczyna się przyrost członów, które stopniowa osiągają dojrzałość płciową. Wówczas cykl zatacza koło i może rozpocząć się od nowa.

Często pierwszym niepokojącym i wywołanym przez tasiemca objawem jest znalezienie fragmentów tasiemca w kale. U dzieci objawy tasiemca uzbrojonego są bardziej widoczne niż u osób dorosłych. W sytuacji takiej aktywność ruchowa dziecka jest znacznie obniżona, pojawiają się napadowe bóle, nudności i wymioty oraz ogólne osłabienie. Ponadto stwierdza się wzmożoną perystaltykę jelit, u dzieci zaburzenie wzrostu oraz wagi ciała.

Tasiemiec uzbrojony (Taenia solium)

 Tasiemiec uzbrojony składa się ze główki, która posiada zarówno przyssawki jak i haczyki oraz licznych członów w ilości 800-1000. Jest krótszy od tasiemca nieuzbrojonego i osiąga do 4 metrów długości. Do zakażenia tasiemcem uzbrojonym dochodzi najczęściej poprzez przez spożycie mięsa świni, w którym znajdują się jego postacie przetrwalnikowe, tak zwane wągry (larwy). Żywicielami pośrednimi w rozwoju tasiemca są zwierzęta, do których należą m.in.: świnie oraz ryby – żywiciel pośredni bruzdogłowca szerokiego.

W świetle jelita człowieka wągry przekształcają się w postacie dojrzałe. Wydalane z kałem fragmenty ciała tasiemca zawierają jaja, którymi mogą zarazić się zwierzęta i cykl powtarza się. Spożycie przez człowieka pokarmu zawierającego jaja tasiemca, np. wody lub żywności zanieczyszczonej kałem ludzkim, prowadzi do tego, że człowiek sam staje się żywicielem pośrednim.
Wągrzyca układu nerwowego pojawia się, gdy wągry tasiemca uzbrojonego atakują mięśnie szkieletowe, oko, mózg czy serca. Rozwijające się i rosnące wągry prowadzą do różnych objawów chorobowych w postaci zaniku mięśni, utraty wzroku czy przewlekłego bólu głowy. Najbardziej niebezpieczne jest jednak osadzenie larwy tasiemca w mózgu, który uciskając go może wywoływać objawy przypominające padaczkę. Okres wylęgania wągrzycy może trwać nawet kilka lat, a najbardziej typowymi jej objawami są: wymioty, bóle głowy, drgawki,

zaburzenia emocjonalne, amnezja, halucynacje, spowolnienie, demencja.

Profilaktyka tasiemca uzbrojonego polega na spożywaniu mięsa oraz ryb jedynie ze sprawdzonych źródeł, które podlegają systematycznej kontroli weterynaryjnej. Unikać należy spożywania mięsa surowego oraz niedogotowanego. Poza tym obowiązują ogólne zasady higieny osobistej i utrzymywania czystości w domu.

 Tasiemiec nieuzbrojony (Taenia saginata)

Poza wielkością tasiemiec nieuzbrojony od uzbrojonego różni się brakiem haczyków.

Tasiemiec nieuzbrojony jest najpospolitszym spośród wszystkich tasiemców spotykanych u człowieka. Żyje w mięśniach bydła. Jego długość może wynosić od 4 do 12 metrów. Do zarażenia tasiemcem nieuzbrojonym dochodzi np. po zjedzeniu tatara wołowego. Dlatego zawsze koniecznie należy sprawdzić, czy nie ma w mięsie larw tasiemca nieuzbrojonego, które przypominają pestki ogórka.

O obecności tasiemca nieuzbrojonego w organizmie świadczy chudnięcie oraz bóle brzucha, nudności, wymioty i biegunki. W czasie zakażenia tasiemcem nieuzbrojonym pojawia się też pokrzywka, osłabienie i ból przypominający kolkę żółciową.

Bruzdogłowiec szeroki

Difylobotrioza to choroba, którą wywołuje bruzdogłowiec szeroki ? największy pasożyt ludzki, którego długość dochodzi nawet do 20 metrów. Do zakażenia dochodzi przez spożycie surowych lub niedogotowanych ryb. Po osadzeniu się w jelicie cienkim człowieka bruzdogłowiec szeroki doprowadza do ciężkiej postaci tzw. niedokrwistości megaloblastycznej, spowodowanej pochłanianiem przez pasożyta dużych ilości witaminy B12. Infekcja bruzdogłowcem szerokim wywołuje szereg niebezpiecznych dla zdrowia objawów, takich jak zapalenie dróg żółciowych czy zapalenie wyrostka robaczkowego.

Objawy tasiemczycy

U osób dorosłych zarażenie tasiemcem przebiega najczęściej bez wyraźnych objawów zewnętrznych. Sporadycznie pojawić się mogą:

• niedokrwistość,
• uczucie ogólnego osłabienia,
• bóle brzucha,
• biegunka lub zaparcie stolca,
• nadmierna pobudliwość albo apatia,
• pobolewanie i zawroty i bóle głowy,
• utrata apetytu,
• nudności i skłonność do wymiotów,
• chudnięcie – utrata wagi.

Badania diagnostyczne

Podstawowym badaniem diagnostycznym jest stwierdzenie obecności jaj tasiemca w badaniu mikroskopowym kału. Z reguły niezbędne jest kilkukrotne przeprowadzenie badania, ponieważ aby określić morfologię tasiemca, należy natrafić na człon maciczny wydalanego tasiemca. Tylko ten fragment pozwala na zróżnicowanie tasiemca uzbrojonego z nieuzbrojonym. Ponadto przydatne jest badanie mikroskopowe główki oraz członów tasiemca, które pomaga określić jego typ. Badanie mikrobiologiczne umożliwia również zróżnicowanie tasiemczycy z innymi robaczycami.

Leczenie tasiemczycy

Leczenie chorób wywołanych przez tasiemce powinien przeprowadzić doświadczony lekarz parazytolog ale najbezpieczniej jest przeprowadzić je w warunkach szpitalnych.

Włosogłówka (Trichuris trichiura)

Włosogłówka jest robakiem obłym żyjącym w jelicie ślepym (początkowym odcinku jelita grubego). Ciało ma nitkowate, o długości około 30?50 mm. Żywi się krwią, wnikając przednią częścią swojego ciała w śluzówkę jelita. W masywnej inwazji pasożyt ten wywołuje owrzodzenia jelita, którego obraz kliniczny przypomina wrzodziejące zapalenie jelita grubego z częstymi, luźnymi i krwisto-śluzowymi stolcami. Niekiedy dominującym objawem jest niedokrwistość.

Włosogłówką można zarazić się w taki sam sposób jak glistą ludzką ? poprzez wypicie zanieczyszczonej wody, w której znajdują się jaja, oraz podczas jedzenia niedomytych owoców lub warzyw.

Leczenie i dalszy sposób postępowania w przypadku infekcji tym pasożytem jest taki sam, jak podczas likwidacji glisty ludzkiej.

Profilaktyka przeciwpasożytnicza

Obecnie znacznie więcej uwagi poświęca się profilaktyce przeciwpasożytniczej u zwierząt niż u ludzi. W powszechnym mniemaniu infekcja pasożytami u człowieka jest tematem wstydliwym. Zauważyłem, że lekarze po przepisaniu odpowiednich leków przeciwko pasożytom zapominają, że pacjentowi należy powiedzieć kilka słów o podstawowych zasadach utrzymania higieny osobistej i o podjęciu działań profilaktycznych przeciwdziałających ponownej infekcji. Należy więc:

• myć ręce pod bieżącą wodą po załatwieniu czynności fizjologicznych, po przyjściu do domu z dworu i kontaktach fizycznych (dotykowych) z innymi ludźmi;
• myć ręce przed jedzeniem;
• utrzymywać czystość w węzłach sanitarnych;
• myć pod bieżącą wodą warzywa i owoce przeznaczone do spożycia;
• unikać jedzenia mięsa, kiedy nie mamy pewności, czy zostało zbadane przez weterynarza;
• unikać jedzenia sushi;
• pić przegotowaną wodę;
• zwracać uwagę dzieciom, aby myły ręce, zwłaszcza po zabawie z rówieśnikami oraz po wyjściu z ubikacji;
• odrobaczać zwierzęta domowe.